Przewodnik Sudecki
Pilot Wycieczek
Damian Sadowski
tel. +48 661692613
Sudeckie Krajobrazy
Rezerwat Przyrody „Głazy Krasnoludków”
✅ Współrzędne: 51.04942057613074, 15.590765978912879
✅ Dojazd – nawiguj – parking przy rezerwacie
✅ Pasmo: Góry Stołowe
✅ Dawne nazwy: Zwergsteine
⚠️ Obszar chroniony: Rezerwat Przyrody „Głazy Krasnoludków”
✅ Szlaki:
czerwony szlak Gorzeszów ↔ Gorzeszowskie Skały
żółty szlak Chełmsko Śląskie ↔ Krzeszów
🟢 Opis i historia
Rezerwat Przyrody „Głazy Krasnoludków” to unikatowy rezerwat przyrody położony w Zaworach – północno-zachodniej części Gór Stołowych, w okolicach wsi Gorzeszów. Rezerwat został utworzony w 1970 roku i obejmuje obszar około 9 hektarów. Głównym celem ochrony są unikatowe formy skalne.
Jest to obszar o wyjątkowych walorach geologicznych i krajobrazowych. Rezerwat obejmuje Gorzeszowskie Skałki, będące ciągiem skalnych ambon i formacji skalnych o długości około 1200 metrów, składający się z licznych fantazyjnie wyrzeźbionych skał, które są poprzecinane szczelinami i osiągają wysokości od 3 do nawet 17 metrów.
Gorzeszowskie Skałki
Gorzeszowskie Skałki
🟢 Budowa geologiczna
Gorzeszowskie Skałky, to unikalne formacje zbudowane z piaskowców o różnym stopniu twardości, które uformowały się około 90 milionów lat temu, w okresie górnej kredy.
Około 100 milionów lat temu, na terenie dzisiejszych Gór Stołowych, znajdowało się płytkie morze, znane jako czeski basen kredowy. W tamtym okresie, z otaczających lądów rzeki transportowały osady, takie jak piasek, muł oraz drobny materiał skalny, które osadzały się na dnie tego morskiego basenu. Z czasem, kolejne warstwy osadów nagromadziły się na dnie morza, tworząc znaczną miąższość, a ich ciężar oraz procesy geologiczne powodowały ich zagęszczanie i cementowanie.
W wyniku pionowych ruchów skorupy ziemskiej, trwających przez miliony lat, pokłady skalne w rejonie dzisiejszych Gór Stołowych zostały stopniowo wypiętrzone na znaczną wysokość. Dzięki temu powstały góry płytowe, wyjątkowe w skali Polski i charakterystyczne dla krajobrazu Sudetów Środkowych. Proces wypiętrzania Gór Stołowych przebiegał powoli, w tempie niezauważalnym z perspektywy ludzkiego życia, a nawet współcześnie te zmiany geologiczne nadal zachodzą, choć ich tempo jest bardzo wolne.
Równocześnie z wypiętrzaniem się gór, Góry Stołowe, w tym opisywane skały podlegają ciągłym procesom erozyjnym, głównie na skutek działania wiatru, opadów oraz zmian temperatur. Procesy te prowadzą do wietrzenia i stopniowego niszczenia piaskowców. W przypadku skał o mocniejszym spoiwie, takich jak te związane spoiwem krzemionkowym lub żelazistym, erozja postępuje wolniej, dzięki czemu powstają wytrzymałe formacje skalne o fantazyjnych kształtach.
Dodatkowo powstanie unikalnych formacji skalnych w Górach Stołowych było możliwe dzięki charakterystycznemu dla piaskowców układowi spękań, znanemu jako cios. System ten składa się z niemal prostopadłych do siebie pęknięć pionowych i poziomych, które wyznaczały naturalne linie podziału w skałach. Te strefy ciosu stały się punktami, przez które do wnętrza skał mogły przenikać woda, mikroorganizmy i korzenie roślin.
Gorzeszowskie Skałki – skalne grzyby
Woda, szczególnie ta zawierająca rozpuszczone kwasy organiczne i mineralne, przyczyniała się do powolnej erozji i poszerzania spękań. Z biegiem czasu woda wnikała coraz głębiej, szczególnie w okresach zamrażania i rozmrażania, co powodowało dodatkowe kruszenie i rozszerzanie skał wzdłuż naturalnych linii ciosu. Roślinność oraz mikroorganizmy, wnikając w szczeliny, dodatkowo przyspieszały procesy rozkładu minerałów, prowadząc do stopniowego poszerzania szczelin.
Dzięki tym procesom poszerzania spękań, duże bloki piaskowca zaczęły się oddzielać od głównych mas skalnych, tworząc z czasem izolowane formacje. W/w procesy, w połączeniu z długotrwałymi działaniami erozyjnymi, nadały Gorzeszowskim Skałkom i całym Górom Stołowym ich unikatowy wygląd, gdzie samotne skałki i fantazyjne formacje tworzą krajobraz przypominający naturalne skalne miasto.
Gorzeszowskie Skałki – skalne grzyby
🟢 Flora i fauna
Rezerwat został powołany z myślą o ochronie unikatowych form skalnych, dlatego aspekt przyrodniczy jest w nim mniej istotny i rozwinięty. Drzewostany w większości stanowią pozostałości po dawnych, sztucznie nasadzonych monokulturach świerkowych, które nie są typowe dla pierwotnej flory regionu.
Pomimo ubogiego drzewostanu, w rezerwacie „Głazy Krasnoludków” można spotkać pojedyncze, okazałe buki, które osiągają wymiary pomnikowe. Dorodne buki wyróżniają się wśród monokultur świerkowych i nadają rezerwatowi szczególny walor przyrodniczy, będąc świadectwem naturalnego charakteru lasów, jakie dominowały na tych terenach przed ich przekształceniem w bory iglaste. Ich obecność przypomina o dawnej różnorodności i ekologicznej wartości lasów, które kiedyś porastały region Zaworów.
Oprócz siedlisk leśnych występują tu także liczne siedliska roślin naskalnych, w tym paproci, mszaków i wątrobowców, które osiedlają się zarówno w szczelinach skalnych, jak i na powierzchniach naskalnych. Tworzą one z paprociami złożone, różnorodne zbiorowiska, wspierając stabilność wilgotności w zacienionych miejscach oraz przyczyniając się do stopniowego gromadzenia materii organicznej, co sprzyja rozwojowi kolejnych gatunków.
Gorzeszowskie Skałki – roślinność naskalna
Rezerwat, ze względu na niewielką powierzchnię, nie stanowi typowego schronienia dla zwierząt. Z tego względu wiele gatunków pojawia się tutaj jedynie okazjonalnie. Dotyczy to zwłaszcza większych ssaków oraz ptaków, które zazwyczaj przemierzają znaczne odległości w poszukiwaniu pożywienia lub schronienia i nie traktują rezerwatu jako stałej ostoi.
🟢 Legenda o Krasnoludach
Dawno temu, w gęstych lasach wokół dzisiejszego Gorzeszowa, zamieszkiwały krasnoludy – małe, pracowite stworzenia z wielkimi stopami, które żyły w zgodzie z naturą. Zwykle nie wchodziły w kontakt z człowiekiem, ale troszczyły się o lasy i pilnowały, by ludzie nie niszczyli przyrody. Były bardzo skromne i unikały rozgłosu.
Wśród krasnoludków zamieszkujących Gorzeszowskie Skałki był pewien młody krasnal, który zakochał się w pięknej córce zamożnego gospodarza z pobliskiej wsi. Krasnoludki, choć pracowite i żyjące blisko ludzi, były przez nich postrzegane z nieufnością i pogardą. Miłość między krasnalem a człowiekiem była więc nie tylko czymś niecodziennym, ale także zakazanym.
Krasnolud obserwował piękną niewiastę z ukrycia przez długie miesiące, podziwiając jej dobroć i urodę. W końcu zdobył się na odwagę i postanowił się ujawnić. Spotykali się potajemnie wśród skał i łąk, a dziewczyna odwzajemniła uczucia Boruta, ulegając czarowi jego opowieści o magii i tajemnicach krasnoludzkiego świata. Choć wiedziała, że ich miłość była niemożliwa, nie mogła powstrzymać się od spotkań z ukochanym.
Ich sekretny związek został jednak odkryty przez ojca, który był nie tylko człowiekiem surowym, ale i dumnym. Kiedy dowiedział się o miłości swojej córki do krasnoluda, wpadł w gniew i kazał dziewczynie zerwać wszystkie więzi z krasnalem. Nie chciał, aby jego dom został splamiony związkiem z istotą, którą uważał za niższą i niegodną.
Zrozpaczony i rozwścieczony niesprawiedliwością krasnolud, zdecydował się na konfrontację z gospodarzem. Chciał pokazać, że krasnoludy nie są stworzeniami do pogardzania. Kiedy pojawił się w domu ukochanej, jej ojciec wzgardliwie wyśmiał krasnala, grożąc mu i nazywając go stworzeniem bez wartości. Wówczas ten, choć był zwykle spokojny, nie zdołał powstrzymać gniewu. Uderzył gospodarza z taką siłą, że ten padł nieprzytomny na ziemię.
Kiedy gospodarz ocknął się, okazało się, że ani córki, ani krasnala już nie było. Rozpłynęli się w powietrzu, jakby zniknęli w skalnym labiryncie Gorzeszowskich Skałek. Od tamtej pory nikt ich więcej nie widział, a niektórzy wierzą, że krasnal zabrał ukochaną do swojego królestwa krasnoludów, gdzie mogli żyć w spokoju, z dala od ludzkich osądów.
Legenda głosi, że czasami wśród Gorzeszowskich Skałek można dostrzec cień kochanków, trzymających się za ręce i spacerujących pośród skał. A w najciemniejszych zakamarkach lasu słychać cichy szept, przypominający ich rozmowy o miłości i wolności.
🟢 Propozycje wycieczek w okolicy Rezerwatu Przyrody „Głazy Krasnoludków”
🧭 Trasa po Rezerwacie Przyrody „Głazy Krasnoludków”
Wycieczkę najlepiej rozpocząć z parkingu leśnego, położonego ok 2 km od miejscowości Gorzeszów. Tuż obok niego znajduje się malownicza polanka, która stanowi idealne miejsce na odpoczynek dla odwiedzających. Na polanie postawiono dużą wiatę turystyczną, oraz kilka mniejszych, zapewniających schronienie przed słońcem lub deszczem. Dla amatorów ognisk przygotowano specjalne miejsce, gdzie można legalnie rozpalić ogień.
Z polany wchodzimy na żółty szlak turystyczny który prowadzi przez najciekawsze formacje skalne, pozwalając podziwiać ich różnorodne kształty i unikalny krajobraz. Między skałami na terenie rezerwatu „Głazy Krasnoludków” znajduje się wiele wydeptanych ścieżek, które mogą kusić odwiedzających do zejścia ze szlaku. Warto jednak pamiętać, że jest to rezerwat przyrody, ustanowiony dla ochrony unikalnych form skalnych. Spacerując poza wyznaczonym szlakiem, należy zachować szczególną ostrożność i respektować naturalne środowisko, aby nie niszczyć przyrody i nie przyczyniać się do erozji wrażliwego piaskowca oraz zadeptywania roślinności.
Pozostanie na wyznaczonym szlaku to najlepszy sposób na cieszenie się pięknem rezerwatu, przy jednoczesnym poszanowaniu jego unikalnych walorów przyrodniczych.
Cała trasa ma około 1,5 km długości w jedną stronę. Powrót warto zaplanować szutrową wygodną drogą poniżej skał wzdłuż potoku Jawiszówka, fragmentem Sudeckiej drogi św. Jakuba. Przejście całej trasy zajmuje ok. 2 godziny spokojnego spaceru co czyni szlak odpowiednim nawet na krótki wypad. Dzięki umiarkowanej długości trasa pozwala w pełni nacieszyć się otoczeniem i odkrywać malownicze zakątki rezerwatu w relaksującym tempie.
Krasnoludki
Polana poniżej skał
Rezerwat Przyrody „Głazy Krasnoludków”
Rezerwat Przyrody „Głazy Krasnoludków”
🧭 Planując wycieczkę do Rezerwatu Przyrody „Głazy Krasnoludków” w pobliżu Gorzeszowa, warto uwzględnić kilka innych miejsc, które ukazują bogactwo kulturowe i przyrodnicze Sudetów. Są to m.in.:
Diabelska Maczuga będąca niezwykłą formacją skalna, pełną legend i tajemnic, znajdującą się w Gorzeszowie. Samotna, wysoka skała w kształcie maczugi to pomnik przyrody, a zarazem charakterystyczny punkt w krajobrazie okolicy.
Pocysterskie opactwo w Krzeszowie – to zespół zabytków o najwyższej klasie, którego historia sięga XIII wieku. Uznawane jest za „europejską perłę baroku” dzięki swojej imponującej architekturze i bogatym wystroju. W 2004 roku opactwo zostało wpisane na listę pomników historii, co podkreśla jego znaczenie kulturowe i historyczne. Zwiedzić tu można bazylikę mniejszą p.w. Wniebowzięcia NMP, Kościół pw. św. Józefa, Mauzoleum Piastów Śląskich, Kalwarię Krzeszowską.
Czytaj więcej
Chełmsko Śląskie z Domami Tkaczy pochodzące z XVIII wieku. Te charakterystyczne drewniane budynki, znane również jako „Dwunastu Apostołów”, stanowią pamiątkę po dawnym rzemiośle tkackim, z którego słynął region.
Czytaj więcej
ZOO Łączna – to malowniczo położony obiekt Górach Stołowych, w otoczeniu zielonych łąk i łagodnych pagórków, co sprawia, że jest idealnym miejscem na relaks i odpoczynek na łonie natury. Odwiedzający mogą nie tylko obserwować zwierzęta, ale także nawiązać z nimi bezpośredni kontakt, co jest szczególnie atrakcyjne dla dzieci.
Czytaj więcej
Wizyta w tych miejscach pozwoli połączyć odkrywanie piękna przyrody z zanurzeniem się w historię i kulturę Dolnego Śląska, tworząc niezapomnianą wyprawę pełną ciekawych opowieści i krajobrazów.
Diabelska Maczuga
Pocysterskie opactwo w Krzeszowie
Domy Tkaczy
ZOO Łączna