⚠️ Ochrona w Polsce: od 2014 r gatunek ten podlega częściowej ochronie
🟢 Największy w Polsce, dorastający nawet do 32 cm, prowadzący samotny, raczej nocny tryb życia płaz. Cechą charakterystyczną tej salamandry jest niepowtarzalny u innych osobników układ barwnych plam. Jaskrawe ubarwienie dla tego płaza ma życiowe znaczenie, ostrzegając wroga że jest niejadalne. Trująca wydzielina z gruczołów jadowych powoduje silne pieczenie odczuwalne również przez człowieka. Salamandry plamiste rozmnażają się w kwietniu i maju w wodach strumieni leśnych. Osobniki tego gatunku jak na płazy potrafią żyć bardzo długo, bo nawet ponad 20 lat.
W niektórych kręgach ludzkich, toksyny salamandry plamistej używane były w przeszłości do wprowadzania człowieka w trans bądź halucynacje. Wierzono również że jest to stworzenie rodzące się i żyjące w ogniu.