Przewodnik Sudecki
Pilot Wycieczek
Damian Sadowski
tel. +48 661692613
Sudeckie Krajobrazy
Zimorodek
✅ Występowanie: Europa, Azja oraz w Afryka Północna. Ptak ten preferuje środowiska wodne, takie jak rzeki, potoki, jeziora, stawy czy kanały, które charakteryzują się czystą wodą i obfitością ryb.
✅ Nazwa łacińska: Alcedo atthis
✅ Lokalizacja zdjęcia: Rudawy Janowickie
⚠️ Ochrona w Polsce: w Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą
Zimorodek, będący jednym z mniej licznych ptaków lęgowych w Polsce, zamieszkuje głównie nizinne obszary kraju. W przeszłości jego populacja była bardziej rozpowszechniona, szczególnie w pobliżu zbiorników i cieków wodnych, takich jak rzeki, strumienie, stawy czy brzegi jezior. Niestety, postępujące zanieczyszczenie wód znacząco wpłynęło na spadek liczebności tego charakterystycznego gatunku. W regionach o wysokim poziomie zanieczyszczenia, spowodowanego ściekami i odpadami komunalnymi, zimorodek całkowicie zanikł.
Nazwa „zimorodek” w języku polskim była niegdyś interpretowana jako pochodząca od słów „ziemio-rodek”, co miało odnosić się do zwyczaju zakładania gniazd w norach w urwiskach nad rzekami, czasem znacznie oddalonych od brzegu. Jednakże to tłumaczenie jest błędne, ponieważ nazwa ptaka nie wywodzi się od „ziemi”, lecz od „zimy”. Dawniej uważano, że zimorodek „rodzi się” zimą, co znalazło odzwierciedlenie w jego nazwie.
🟢 Wygląd
Zimorodek to niewielki ptak o charakterystycznych proporcjach, wyróżniający się dużą głową, długim dziobem i krótkim ogonem. Masa ciała wynosi od 23 do 46 gramów w zależności od podgatunku, a rozpiętość skrzydeł waha się między 24 a 26 centymetrów. Długość głowy wraz z dziobem niemal dorównuje długości tułowia, co czyni go wyjątkowym wśród ptaków o podobnych rozmiarach.
Jego upierzenie charakteryzuje się intensywnymi barwami. Wierzch ciała jest niebieski – grzbiet jaśniejszy, a skrzydła z lekkim zielonkawym połyskiem, zmieniającym się w zależności od światła. Spód ciała ma pomarańczowy odcień z białym akcentem na gardle, a na policzkach i kantarku również dominuje pomarańcz. Wyraźna biała plama na bokach szyi stanowi dodatkowy element rozpoznawczy. U samic w sezonie lęgowym dolna część żuchwy przybiera różowawo-pomarańczowy kolor, który obejmuje około dwie trzecie jej długości. Samce z reguły mają jednolicie czarny dziób, choć u niektórych mogą występować delikatne różowe akcenty przy nasadzie. U młodych ptaków dziób jest czarny, pierś posiada brązowe znaczenia, a stopy mają ciemniejsze zabarwienie.
Pomimo intensywnego ubarwienia, zimorodki są trudne do zauważenia, szczególnie gdy nieruchomo czekają na zdobycz nad wodą. Najczęściej ich obecność zdradza wyraźny, przenikliwy gwizd, który można usłyszeć zarówno w locie, jak i w trakcie obserwacji okolic zbiorników wodnych.
🟢 Pożywienie
Zimorodek odżywia się przede wszystkim rybami, które zdobywa, nurkując pionowo w dół w rzekach i potokach. Uzupełnieniem jego diety są wodne owady, żaby oraz raki. Ptak ten charakteryzuje się szybkim i niskim lotem nad wodą, podczas którego może osiągać prędkość nawet do 190 km/h.
Podczas polowania zimorodek często siada na gałęziach lub innych punktach obserwacyjnych znajdujących się nad wodą, wypatrując ofiar w przejrzystej toni. Preferuje akweny o czystej wodzie, bogate w ryby odpowiednich rozmiarów. Zdobycz atakuje z zasadzki lub podczas krótkiego lotu zawisowego, precyzyjnie chwytając ją dziobem.
Jeśli upolowana ryba jest przeznaczona do spożycia przez samego ptaka, zimorodek połyka ją tak, aby głowa ryby była skierowana przodem do przełyku. W przypadku, gdy zdobycz ma zostać przekazana młodym, ptak przekręca ją w dziobie, ułatwiając młodym ptakom jej zjedzenie.
🟢 Okres lęgowy
Zimorodek to ptak silnie terytorialny, co wynika z jego wysokiego zapotrzebowania na pokarm – każdego dnia musi spożywać ilość równą około 60% masy ciała. Aby zapewnić sobie odpowiednią ilość pożywienia, ptak potrzebuje kontroli nad własnym odcinkiem rzeki. Przez większość roku prowadzi samotniczy tryb życia, często przebywając w gęstej roślinności. W przypadku wtargnięcia innego zimorodka na jego terytorium, może dojść do agresywnych starć, podczas których ptaki chwytają się za dzioby i próbują przytrzymać przeciwnika pod wodą.
Terytorium i zaloty
Zimorodki dobierają się w pary jesienią, jednak każde z nich nadal utrzymuje własne terytorium, które średnio obejmuje od jednego do 3,5 kilometra długości rzeki. Terytoria są łączone dopiero wiosną. Zaloty rozpoczynają się od aktywności samca, który ściga samicę, nawołując ją, a następnie rytualnie karmi, co zazwyczaj prowadzi do kopulacji.
Gniazdowanie
Gniazdo zimorodków znajduje się w norze wykopanej przez oboje partnerów. Nora jest usytuowana w niskim, stromym brzegu rzeki lub czasami w kamieniołomach czy na odkrytych terenach. Ma gładkie ściany, lekki spad i długość od 60 do 90 cm, zakończoną komorą lęgową. Początkowo nora jest czysta, jednak z czasem gromadzą się w niej resztki ryb oraz wypluwki.
Lęgi i opieka nad młodymi
Zimorodek składa od dwóch do dziesięciu śnieżnobiałych jaj, z których każde ma około 1,9 cm szerokości, 2,2 cm długości i waży około 4,3 g. Zazwyczaj jedno lub dwa jaja pozostają niezapłodnione, co sprawia, że pisklęta się z nich nie wykluwają. Oba ptaki biorą udział w wysiadywaniu jaj w ciągu dnia, ale nocą zajmuje się tym wyłącznie samica. Wysiadujący ptak siedzi nieruchomo z głową skierowaną w stronę wyjścia. Wypluwki, powstałe podczas trawienia, są rozbijane dziobem na drobniejsze kawałki.
Pisklęta wykluwają się po 19–20 dniach i jako gniazdowniki pozostają w gnieździe przez kolejne 24–25 dni. W miarę wzrostu zaczynają zbliżać się do wejścia do nory w oczekiwaniu na karmienie. W trakcie sezonu lęgowego para zimorodków może wyprowadzić dwa, a czasem nawet trzy lęgi.
🟢 Galeria zdjęć
